آستانه شاه نعمت الله ولی
نام مکان: شاه نعمت اله ولی
نوع کاربری: آرامگاه یا آستانهٔ
دوره تاریخی بنا: صفویه / بخش هایی مربوط به دوره تیموریه (چله خانه)
مساحت: حدود ۳۵۰۰۰ مترمربع
آدرس: کرمان، شهر ماهان، خیابان امام خمینی (مشاهده مسیر استانه شاه نعمت الله).
بهای بلیط ورودی: رایگان
جاهای دیدنی ماهان: باغ شاهزاده ماهان
برای آشنایی بیشتر با این آرامگاه و مختصری از زندگینامه‌ی شاه نعمت‌الله ولی در ادامه با سایت ندای کرمان همراه باشید.
شهر ماهان که در ۳۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر کرمان و در دامنه‌ی کوه‌های جوپار و پلوار قرار دارد.
شاه نعمت الله ولی کیست؟
سید نورالدین نعمت الله کرمانی، معروف به شاه نعمت الله ولی، در تاریخ چهاردهم ربیع‌الاول سال ۷۳۱ هجری قمری در شهر حلب (یکی از شهرهای سوریه) به دنیا آمد.
پدرش، میرعبدالله ولی، از بزرگان عرب و از سادات جلیل‌القدر بود که نسبش با نوزده واسطه به رسول اکرم (ص) می‌رسید و مادرش ایرانی بود.
از زمان طفولیت، هنگامی که کودکی پنج ساله بود، به‌همراه پدرش به مجالس صوفیه می‌رفت. سید نورالدین در دوران جوانی‌اش با گسترش مکتب عرفانی محی‌الدین ابن عربی، از بزرگ‌ترین عرفای مسلمان روبه‌رو شد
سید نورالدین در سفرهای خود به هرات رفت و در آنجا با نوه دختری امیرحسین هروی ازدواج کرد. آخرین مقصد سید نورالدین در سفرهایش، ایران است. وی به‌همراه خانواده خود به کوهبنان کرمان (شمالی‌ترین نقطه‌ی استان کرمان) عزیمت کرد. شاه نعمت الله ولی سال‌های زیادی در کوهبنان کرمان و در مکانی به نام تخت امیر به ریاضت و تدریس مشغول بود.
شاه نعمت الله ولی پس از یک قرن حیات در سال ۸۳۲ هجری قمری در ماهان کرمان در گذشت.
آثار شاه نعمت الله ولی
بارزترین اثر وی در کنار آثار متعدد عرفانی به نثر، دیوان شعری است مشتمل بر قصاید، غزلیات، مثنویات، دوبیتی‌ها و… که در حدود ۱۵۰۰۰ بیت دارد. از دیگر آثار ارزنده وی شرح کتاب عرفانی «لمعات» اثر فخرالدین ابراهیم عراقی است.
ما خاک راه را به نظر کیمیا کنیم
صد درد را به گوشه چشمی دوا کنیم
در حبس صورتیم و چنین شاد و خرمیم
بنگر که در سراچه‌ی معنا چه‌ها کنیم
ما را نفس چو از دم عشق است لاجرم
بیگانه را به یک نفسی آشنا کنیم
تاریخچه بقعه شاه نعمت الله ولی
این آرامگاه که امروزه مساحتی در حدود ۳۵۰۰۰ مترمربع دارد از ابنیه‌ی تاریخی مربوط به دوره‌ی صفوی است. ساختمان اولیه‌ی این بنا اتاقی چهارگوش و مسقف به تاق گنبدی بوده که در سال ۸۴۰ هجری قمری بنا شده است.
بهمنیان از سلسله‌هایی بودند که در مناطق جنوبی هندوستان مدت زیادی (در حدود ۱۸۰ سال) حکومت می‌کردند.
خاندان فوق علاقه‌ی فراوانی به فرهنگ و ادب فارسی داشتند تا آنجا که برای حضور خواجه حافظ شیرازی و همین طور شاه نعمت‌الله ولی در دربار خود اقدامات زیادی انجام دادند، اگرچه موفق نشدند و این اقدامات نتیجه‌ای در بر نداشت.
خاندان بهمنی از زمان احمدشاه دکنی جزء مریدان و طرفداران شاه نعمت الله ولی بودند و با توجه به کتیبه‌ی موجود در بقعه‌ی شاه نعمت‌الله ولی، مقبره‌ی ایشان در ماهان کرمان بنا به دستور احمدشاه دکنی و به هزینه‌ی وی ساخته شده است.
بخش‌های آرامگاه شاه نعمت الله ولی
آرامگاه شاه نعمت الله ولی شامل مجموعه‌ای از ابنیه تاریخی است که هرکدام با توجه به پیشینه خود، بخشی از سبک معماری ایرانی اسلامی را معرفی می‌کنند. این دوره‌های تاریخی از دوران پس از تیموریان آغاز می‌شود و تا دوران قاجار ادامه می‌یابد.
بقعه ارامگاه شاه نعمت الله ماهان
بقعه شامل اتاقی با تاق گنبدی و آراسته به نقاشی‌های می‌شود که روی گچ نقش شده‌اند. برای تکمیل تزیینات تاق از کاشی‌کاری‌های معرق به رنگ‌های لاجوردی و فیروزه‌ای بهره جسته‌اند و نمای بیرونی آن را با نقوش اسلیمی سفید و زرین تزیین کرده‌اند. در سردر غربی تزیینات کاشی‌کاری با ترکیبی از رنگ‌های لاجوردی، فیروزه‌ای، سفید و طلایی به‌کار رفته است. همچنین کشکولی مزین به اشعاری در مدح اهل بیت و ذکرهای یاهو و یاعلی در ورودی قرار دارد که محل جمع‌آوری نذورات مردمی است.
درهای بقعه نیز با نقوش هندسی خاتم‌کاری شده‌اند و قطعاتی از عاج فیل را در آن‌ها می‌توان مشاهده کرد. سطح گنبد را نیز با استفاده از کاشی‌های سیاه و سفید، روی زمینه لعابی روشن طرح ستاره‌های متقاطع کار کرده‌اند.
چله‌خانه شاه نعمت الله ولی
در سمت جنوب‌غربی بقعه، فضایی کوچک قرار دارد که قدمت آن به پیش از عصر صفوی بازمی‌گردد و محل چله‌نشینی شاه نعمت الله ولی بوده است. گویا وی به‌مدت ۴۰ شبانه‌روز در چله‌خانه به عبادت مشغول می‌شد و در عرض هر روز، تنها یک عدد بادام می‌خورد. تزیینات چله‌خانه با رنگ‌های مختلف، مربوط به دوران پس از تیموریان است.
سقف کوتاه چله‌خانه شبیه به کلاه صوفی‌ها است و ۱۲ ترک دارد. روی دیوارهای این بخش می‌توان آیات و اشعار و احادیثی را با رنگ‌های سفید، قرمز و آبی مشاهده کرد. این نوشته‌ها به توصیف جایگاه امام علی (ع) و دیگر ائمه، شاه نعمت الله ولی و شهر ماهان می‌پردازند.
موزه آستانه شاه نعمت الله ولی
از دیگر بخش‌های این آرامگاه موزه شاه نعمت الله ولی و فروشگاه کتاب است. در قسمت شمالی دالان ورودی، کتاب‌فروشی و در بخش زیرین این دالان موزه قرار دارد. در این موزه اشیای باارزشی نگهداری می‌شود که غالب آن‌ها با فرهنگ تصوف مرتبط هستند. برخی از آثار موزه شامل موارد زیر می‌شود:
کشکول‌های آراسته به خط و نقش: این کشکول‌ها که برجسته‌ترین نشانه دراویش به شمار می‌روند، ظروف کوچکی هستند که صوفیان با زنجیری به شانه می‌آویختند.
تبرزین‌های تراشیده شده: تبرزین‌ها تبرهای کوچکی هستند که دراویش بر دوش حمل می‌کردند.
پته‌شال‌های سوزن‌دوزی شده: یکی از زیباترین و باارزش‌ترین آن‌ها، سالیان متمادی به‌عنوان پوشش قبر شاه نعمت الله ولی استفاده می‌شده است.
صحن های ارامگاه شاه نعمت الله ولی
صحن وکیل الملک
این قسمت از آرامگاه شاه نعمت الله ولی از یادگارهای محمداسماعیل خان نوری وکیل‌الملک، از رجال دوره قاجار و حاکم کرمان است. از این صحن با نام مهدیه نیز یاد می‌شود و به گنبدخانه و رواق شاه عباسی ارتباط دارد. استخری صلیبی شکل در این صحن جای گرفته است که پیرامون آن درختان سرو و کاج قد برافراشته‌اند.
رواق شاه عباسی
ساخت این رواق که با نام دارالحفاظ نیز شناخته می‌شود، مربوط به دوران حکومت شاه عباس (سال ۹۹۸ هجری قمری) است و از ویژگی‌های بارز آن می‌توان به سردر زیبایش اشاره کرد. این سردر از جنس فولاد است و نام دوازده امام (ع) را به‌صورت برجسته روی آن تراشیده‌اند. در جنوب شرقی رواق، دو سنگ قبر صندوقی واقع شده‌اند که یکی به آغاخاتون (همسر خلیل بیک افشار) و دیگری به بیک تاش (فرزند ولی خان) تعلق دارند. درهای ورودی رواق، به حرم و صحن میرداماد باز می‌شوند.
صحن میرداماد
صحن میرداماد متعلق به دوره صفویه و در زمان ناصرالدین شاه بازسازی و تکمیل شده است. در میان صحن حوضی مرمری قرار دارد که به آن نام کوثر داده‌اند. بانی صحن میرداماد، بکتاش خان نام داشته است. وی حاکم صفویان در بغداد بود.
صحن اتابکی
این صحن به همت علی‌اصغر خان اتابک، صدراعظم ناصرالدین شاه و با وجوه اهدایی دربار ساخته شده است. این صحن شامل رواق‌هایی می‌شود که پیرامون یک حوض مرکزی واقع شده‌اند.
صحن حسینیه
این صحن که دو گلدسته بلند به ارتفاع ۴۲ متر در سمت غربی خود دارد، در زمان محمدشاه قاجار ساخته شده است. علاوه بر مناره‌های آجری، سردری دیدنی بر زیبایی این صحن می‌افزاید.
کارونسرا
یکی از بخش‌های نیمه‌مخروب مجموعه کاروان‌سرا است که البته تلاش‌هایی برای مرمت آن صورت داده‌اند. قدمت این کارونسرا به دوره قاجار بازمی‌گردد و در کجاورت ضلع غربی آستانه قرار دارد.
بقعه امیرنظام گروسی
در سمت جنوب غربی دالان ورودی، بقعه امیرنظام گروسی قرار دارد. امیرنظام گروسی چهره نامدار دوره‌ی قاجار است که هم در سیاست شهره بود و هم هنرمندی ارزنده، به‌ویژه در خطاطی به شمار می‌رفت. وی که در اواخر عمر، والی کرمان و بلوچستان بود، در پنجم رمضان ۱۳۱۷ هجری قمری در گذشت. بنا بر وصیت او، جسدش را در بقعه‌ای دفن کردند که برای خود در محوطه آرامگاه شاه نعمت الله ولی ساخته بود.
